بیوفیدبک یا بازخورد زیستی چیست ؟

بیوفیدبک یا بازخورد زیستی چیست ؟

● بیوفیدبک یا بازخوراند زیستی چیست ؟

نوعی متد آموزشی است که در آن به افراد یاد می دهند چگونه به طور ارادی اعمال غیرارادی طبیعی بدن ( مانند : تنفس ، ضربان قلب ، فشارخون،… ) را تنظیم کنند تا در سلامت کلی بدن تأثیر بگذارد .

در ابتدا با وسایل دیداری و شنیداری به فرد آموزش داده می شود که کنترل روی اعمال بدن به دست آورد سپس بدون کمک دستگاه این کنترل انجام می گیرد و با ادامه تمرین ، مهارتها بیشتر می شود .

بیوفیدبک ، با انجام تحقیقات فراوان پیگیری شده و امروزه در طب رایج و طب مکمل _ جایگزین جایگاه بسزایی دارد .

▪ بیوفیدبک :
۱) به فرد می آموزد که ریلکس کرده ، توجه را به عکس العملهای بدن معطوف کند .
۲)این فعالیتهای بدن قابل اندازه گیری است :
الفـ) حرارت پوست ( الکترودرمال )‌
ب) کشش عضلات
ج) نوار قلبی ( ECG )
د) فعالیت امواج مغزی (EEG )
ذ) تعداد تنفس
۳) در آن از تکنیکهای مختلفی استفاده می شود :
الف) مدیتیشن ( مراقبه )
ب) آرامسازی یا ریلکسیشن
ج) تجسم

● تاریخچهٔ بیوفیدبک چیست؟
تکنیک نسبتاٌ جدیدی است که در ابتدا به وسیلهٔ دکتر مورر ( H.Mowrer ) در سال ۱۹۳۸ معرفی شد . وی از یک سیستم زنگ هشدار دهند برای متوقف کردن شب ادراری در کودکان استفاده کرد .
در سال ۱۹۶۰ دکتر گرین ( E.Green ) در بنیاد منینگر در کانزاس با استفاده از امواج مغزی پی برد که یوگیها با کنترل روی تنفسشان می توانند وضعیت آگاهیشان را دگرگون کنند .

اخبار این تحقیق همراه با موضوع تهییج شدن بدون استفاده از مواد مخدر توجه عموم را جلب کرد .

▪ در مورد بیوفیدبک چه تحقیقات ، بازبینی ها و توصیه هایی وجود دارد ؟
تحقیقات بسیار زیادی انجام شده است. حداقل ۳۰۰۰ مقاله و بیش از ۱۰۰ کتاب دربارهٔ تأثیر بیوفیدبک نوشته شده و به عنوان یک شیوهٔ درمان تأئید شده برای کنترل سردرد ،‌ علائم و دردهای مزمن ، اختلال عدم تمرکز ، گرگرفتگی ، بی اختیاری و بیماری ری نود ( Ray noud`s ) که ژنتیکی است ، نام برده شده است .

● نظرات موافق :
ـ لیندن در سال ۱۹۹۶ از بیوفیدبک برای بالا بردن ضریب هوشی ( IQ ) و عملکرد هوشی و کاهش بی دقتی در کودکانی که دچار نارسایی در تمرکز و عدم قابلیت یادگیری بودند استفاده کرد .
ـ ماتیو سون چاپمن ( Mathewson Chapman ( در سال ۱۹۹۷ از بیوفیدبک برای معالجهٔ بی اختیاری ادرار در مردان پس از عمل برداشتن پروستات استفاده کرد.
ـ گلیا ( Glia )‌ در سال ۱۹۹۸ با به کاربردن بیوفیدبک به طور علمی ثابت کرد که این روش در بهبود یبوست بسیار مؤثر است و آزمایشات دیگر در طول ۲۱ ماه بعد نیز این را بیشتر اثبات کرد .
ـ پین ( Payne ) در سال ۱۹۹۸ با استفاده از بیو فیدبک متوجه پیشرفت در معالجه عدم کنترل دفع ادرار در زنان شد . هر دو تحقیق در مورد بی اختیاری ادراری نتایج آماری معتبری در مقایسه با گروه کنترل نشان دادند .
ـ موزر ( Moser ) در سال ۱۹۹۷ نشان داد که با یک دوره معالجه ، بیماران با نارسایی قلبی پیشرفته قادر شدند که حرارت انگشت و برون دهی قلبی را بالا ببرند و مقاومت سیستم عروقی و تعداد تنفس را پائین بیاورند ، بدون اینکه هیچگونه تأثیر سیستماتیک روی مصرف اکسیژن و یا کاتکولامین داشته باشد .
ـ مورلاند در سال ۱۹۹۸ مطالعات منتشرشده بین سالهای ۱۹۷۶ تا ۱۹۹۵ را بررسی و یک متا آنالیز انجام داد و با توجه به نتایج حاصله از نوار مغز ) EMG ) دریافت که بیوفیدبک برای بهبود قدرت عضلانی در بیماران مبتلا به اختلالات حرکتی ،از معالجات متداول بهتر است .

بیوفیدبک یا بازخورد زیستی چیست ؟

● نظرات مخالف :
در سال ۱۹۹۶ واندرپلاس (Vander Plas) شیوهٔ آموزش بیوفیدبک را روی ۲۰۰ کودک مبتلا به یبوست به کار برد ولی نتیجهٔ تحقیق چندان موفقیت آمیز نبود .
کاربرد بیوفیدبک در درمان و افزایش سطح سلامتی چیست؟
حداقل در ۱۵۰ مورد کاربرد دارد که از آن میان می توان به موارد زیر اشاره نمود .
۱) اختلال در خواب
۲) پرتحرکی در کودکان
۳) اختلالات رفتاری
۴) مشکلات وضعیتی
۵) کنترل درد (درد پشت، سردرد)
۶) سندرم مفصل گیجگاهی_ دهانی
۷) فشار خون بالا
۸) کاهش و کنترل استرس و اضطراب
۹) اختلالات سیستم گوارشی ( زخمها ی گوارشی و سندرم روده تحریک پذیر )
۱۰) بی اختیاری دفع مدفوع و ادرار
در طی یک جلسه بیوفیدبک چه اتفاقاتی می افتد ؟
از وسیله ای برای اندازه گیری پاسخ اعمال غیرارادی بدن مثل ؛ حرارت پوست ، ضربان قلب ، فعالیت امواج مغزی ویا کشش عضلانی استفاده می شود . مدرس علائم را مشاهده می کند و به بیمار از نظر تمرینات ذهنی و عملی برای رسیدن به پاسخ مطلوب راهنمایی و یاری می رساند .
بیمار در طول دوره ، الگوی تمرینات را یاد می گیرد . در هنگام درمان یک عامل تنش زا اضافه می شود و بیمار پاسخ به استرس را می آموزد . سپس به فرد بیمار روشهای مختلف نظیر مدیتیشن ( مراقبه ) ، ریلکسیشن ( آرمیدگی ) و تجسم آموزش داده می شود.
سپس بیمار روی تکنیکها تمرین می کند تا به پاسخ مطلوب برسد .

● دورهٔ آموزش :
معمولاٌ ۳ تا ۱۲ دوره ۳۰ دقیقه ای برای آموزش توصیه می شود .

● آیا هیچگونه ریسکی در انجام بیوفیدبک وجود دارد ؟
در بعضی از بیماران تحریک عمومی در اثر الکترود ها تجربه شده است . بیماران با فشار خون پائین باید تحت نظر قرار بگیرند چرا که در طی مراحل آرمیدگی فشارخون افت می کند .
کاربرد بیو فیدبک برای بیماران مبتلا به دمانس ،افسردگی شدید و اختلال شدید حافظه ممنوع می باشد.
در مورد بیماران مبتلا به اختلالات شدید روانی (سایکوز) ، تشنج ، بیش فعالیتی و دیابت باید با احتیاط به کار رود چون تمرینات آرمیدگی منجر به افت قند خون و واکنشهای ناشی از آن(تحریک سیستم سمپاتیک نظیر افزایش ضربان قلب و…) می شود .

● چه نوع آموزشی برای مدرس بیوفیدبک لازم است ؟
باید درک و اطلاع کاملی از فیزیولوژی و روانشناسی داشته باشد . معمولاٌ این افراد روانشناس هستند ولی شاغلین به رشته های مربوط به حرفه پزشکی از جمله پرستاران نیزمی توانند بیوفیدبک کار کنند . در ایالات متحده، این مدرسین با داشتن مدرک انستیتوی بیوفیدبک آمریکا مجاز به فعالیت هستند .