درمان بیماری سایکوسوماتیک با هیپنوتیزم
کلمه سایکو سوماتیک psychosomatic (روان تنی) از دو واژه ی مختلف گرفته شده است.
“سایک psyche ” به معنی ذهن و
“سوما soma ” به معنی بدن است.
بنابراین یک اختلال سایکوسوماتیک (روان تنی) با علائم فیزیکی ای مشخص می شود که هیچ دلیل پزشکی نمی توان برای آن پیدا کرد.
بیماری های «سایکوسوماتیک» بیماری های جسمی هستند که عوامل روانی در شروع و تشدید آنها مؤثرند.
منظور این نیست که فقط علل روانی در به وجود آوردن این اختلالات دخالت دارند
بلکه عوامل دیگر هم دخالت داشته منتها عوامل روانی _درونی به صورت عوامل تسریع کننده یا کاتالیزور عمل می کنند.
مثلاً در آسم حق تقدم با آلرژی است
و در دیابت حق تقدم با عامل ارثی است
و در تبخال یک عامل ویروسی ، اما در این بیماری ها عوامل روانی ، کاتالیزور هستند.
“منظور از کاتالیزور چیزی است که در فعل و انفعالات شیمیایی مستقیماً وارد نمی شوند ولی اثر تشدیدکننده دارند”
ویتامین ها دسته ی ششم غذاها هستند که سوخت و ساز و یا متابولیسم را در بدن به راه می اندازند.
اگر به کسی فقط ویتامین داده شود زنده نخواهد ماند اما بدون ویتامین هم انسان قادر به ادامه زندگی نیست.
بنابراین همان نقشی را که ویتامین ها در بدن ایفا می کنند، علل روانی در ایجاد بیماری های سایکوسوماتیک دارند.
اختلالات روان تنی به طور ناگهانی به وجود نمی آیند بلکه ابتدا توسط نشانه هایی مثل استفراغ، تپش قلب و رنگ پریدگی ظاهر شده و استرس ها و ضربه های روحی به طور تدریجی روی فرد تأثیر می گذارند و اثر تجمعی آنها سبب بروز بیماری های سایکوسوماتیک می شوند.
سوماتو فورم somatoform ( اختلال شبه جسمی ) اختلالاتی هستند که مشخصه آن ها ” وقوع یک یا چند درد بدنی و جسمانی است که پس از ارزیابی پزشکی مناسب مشخص می شود و
هیچ توضیح آسیب شناسی فیزیکی یا مکانیسم پاتوفیزیولوژیک برای آن وجود ندارد.
درد روان تنی یا سایکو سوماتیک به عنوان درد روانزا یا اختلال درد ناشی از استرس و اضطراب روانشناسی شناخته می شود
و مشخصه ی آن درد مزمن در بیش از یک منطقه است که چندین ماه تا چندین سال ادامه داشته باشد.
این محور در مقابل استرس مقاومت می کند.
این نحوه ی مقاومت را سندرم سازگاری عمومی می نامند.
این محور، سندرمی ایجاد می کند به نام سندرم تطابق عمومی یا سندرم سلیه.
اگر این محور در سیستم عصبی انسان وجود نداشت، انسان با کوچک ترین استرس تلف می شد.
شامل سیستم سمپاتیک و پاراسمپاتیک، ترشح اسید کلریدریک در معده بر اثر استرس شامل این حالت می شود
و تحت تأثیر سیستم عصبی اتونومیک است. اگر ترشح بی موقع اسید معده در اثر عامل استرس زا به مدتی زیاد تکرار شود،
فرد مبتلا به زخم معده می شود.
شواهد نشان می دهد که درد جسمانی تجربه شده توسط کودکان دارای شدت برابر با یک بزرگسال است.
در بسیاری مطالعات مشخص شد که زنان بیشتر از مردان از دردهای روان تنی رنج می برند و بیشتر به دنبال درمان هستند.
همچنین مشخص شده که کودکان اغلب از دردهای سایکوسوماتیک در ناحیه شکم و سر شکایت دارند.
با این حال با افزایش سن ، مکان درد فرق کرده و در مکان های متنوع و با شدت بیشتر آن را تجربه می کنند.
طرفداران این فرضیه عامل بروز این بیماری ها را استرس می دانند.
یک استرس ناگهانی و قوی یا چند استرس پشت سر هم به صورت تکرار شونده می تواند بیماری را بارز کند.
معتقدان به این نظریه می گویند استرس تنها عامل به وجود آورنده نیست بلکه باید روان پویایی خاصی در شخص وجود داشته باشد
و آن روان پویایی خاص با آزار و اذیت که برای فرد به طور دائم ایجاد می کند بالاخره بیماری سایکوسوماتیک را در فرد ایجاد خواهد کرد.
طرفداران این نظریه معتقدند آسیب پذیری عضوی از قبل باید در فرد وجود داشته باشد که تحت تأثیر عوامل مخرب، تشدید شده و باعث بیماری روان تنی شود.
که شامل مجموعه سه نظریه فوق است. یعنی هم استرس، هم روان پویایی و هم آسیب پذیری عضوی خاص، هر سه می تواند در ایجاد و بروز بیماری
سایکوسوماتیک دخیل باشند.
درد سایکوسوماتیک یا روان تنی می تواند انواع متفاوتی داشته باشد و در هر قسمت بدن ایجاد شود.
تجربه ی درد می تواند موضعی و در یک منطقه باشد یا به تمام بدن تعمیم پیدا کند.
علاوه بر این ممکن است درد از یک قسمت شروع شده و به سایر نقاط بدن گسترش پیدا کند.
بسیاری از پزشکان فیبروملاژیا و سندرم درد مزمن را به عنوان دردهای روان تنی در نظر می گیرند.
فیبروملاژیا سندرم درد اسکلتی_عضلانی مزمنی است که با درد در سطح گسترده، نقاط حساس، خستگی و اختلال خواب مشخص میشود.
حال چطور تشخیص دهیم نوع درد از جنس روان تنی یا سایکوسوماتیک است یا نه؟
شخص معمولاً اختلال دردی دارد که با هیچ وضعیت پزشکی ای توجیه نمی شود و شدت و نشانه های آن با میزان درد واقعی مطابقت ندارد.
باید در نظر داشته باشید که درد سایکوسوماتیک که بیمار از آن ها شاکی است برخلاف تصور قبل فقط در ذهن بیمار نیست.
آنها درد فیزیکی واقعی هستند که واقعاً بیمار آن ها را حس می کند نه این که ادا در بیاورد.
مجموعه ای از غربالگری ها مثل آزمایش خون و معاینات رادیولوژیک از قبیل
اشعه ایکس، سی تی اسکن و MRI می تواند وجود هر گونه مشکل پزشکی که باعث ایجاد درد شده است را رد یا تایید کند.
تنها در صورتی که همه آزمایشات طبیعی باشد می توان تشخیص درد سایکوژنیک دارد.
اگرچه دلیل قطعی برای شروع آن نمی توان مشخص کرد اما تصور می شود که استرس های خاص زندگی ممکن است آغاز کننده این دردها باشند.
بسیاری از افراد پس از تجربه ی یک وضعیت منفی قابل توجه مثل از دست دادن عشق یا روبرو شدن با یک فاجعه طبیعی دچار درد سایکوسوماتیک می شوند.
تعدادی از علل شایع شناخته شده درد روان تنی عبارتند از:
– سوء استفاده:
ارتباطی قوی بین سوء استفاده های دوران کودکی و درد روان تنی یا سایکوسوماتیک وجود دارد. سابقه سوء استفاده های فیزیکی، روانی یا جنسی دوران کودکی، فرد را مستعد دچار شدن به دردهای سایکوسوماتیک می کند.
میگرن، سردردهای تنشی، تهوع و استفراغ، کولیت مزمن (ورم مزمن روده بزرگ)، آسم،
جوش و آکنه، واکنش های آلرژی، کهیر، کاهش قند خون، افزایش ترشح غدد داخلی،
دیابت نوع دو، چاقی، فشار خون اساسی، بیماری کروز قلب و افزایش ضربان قلب.
1. دستگاه گوارش: زخم معده و اثنی عشر از اختلالات روان تنی هستند.
بر طبق نظریه روان پویایی، این افراد حالت تهاجمی داشته و زمانی که مقداری از این تهاجم را بیرون می ریزند
و مقداری دیگر را کنترل کرده در درون خود نگه می دارند، این انرژی باقی مانده باعث ترشح اسید کلریدریک شده و در نتیجه ایجاد زخم در این ناحیه می کند.
2. کولیت مزمن (ورم روده بزرگ): این حالت بیشتر در افراد زودرنج و حساس که مقاومت در آنها ایجاد شده ، دیده می شود. این افراد غالبا درونگرا هستند.
3. فشار خون: فشار خونی که علت قلبی و کلیوی و غددی دارند مورد نظر ما نیستند چون این فشار خون ثانوی به بیماری های دیگرند.
فشار خونی که علتی برای آن نداریم و غالباً ارثی است اصلی یا اسانسیل گفته می شود.
این افراد معمولاً انعطاف ناپذیر و کمال طلب هستند و این عدم انعطاف زمینه را برای فشار خون مستعد می کند.
البته باید این مسئله را به یاد داشت که عامل اصلی ارثی است اما عوامل روانی و استرس در بروز آن نقش مؤثر دارند.
4. بیماری های تنفسی مثل آسم علاوه بر داشتن زمینه ارثی معمولاً در افرادی دیده می شود که برونگرا، مهاجم و فکور هستند.
5. دردهای استخوانی و مفصلی: ورم مفصل یا آرتریت روماتوئید، معمولاً از افراد پرکار،
خوش قلب و خوش نیت که در باطن شخصیت متخاصم دارند دیده می شود.
ورم مفاصل زمانی بیشتر می شود که خشم فروخورده ای در فرد به وجود آید و وی جایی برای بروز این خشم نیابد.
6. دردهای ستون فقرات و کمردردهای روان تنی: ممکن است کمردرد بر اثر دیسک، ساییدگی مهره ها، تومورهای نخاع و ستون فقرات باشد،
این بیماری ها چون علت عضوی دارند مد نظر نیستند.
معمولاً دردهایی که در 1/3 بالای مهره ها باشد مثل مهره های اول پشتی و گردن بیشتر در افرادی دیده می شود
که در انطباق خود با محیط پیرامونی دچار مشکل می شوند و نمی توانند هیجان هایشان را با محیط تطبیق دهند
یا به عبارتی coping هیجانی با محیط ندارند. این افراد دارای خلق پایین به صورت طولانی مدت هستند.
7. بیماری های ناشی از غدد مترشحه داخلی و تغذیه: معمولاً بعد از وارد شدن استرس های یکنواخت و طولانی مدت به فرد، پرکاری تیروئید دیده می شود.
از علل مشکلات تغذیه ای هم می توان به این نکته اشاره کرد که این افراد همیشه حالت تدافعی داشته و تعامل مناسب با محیط کار و خانه ندارند.
اختلالات غذا خوردن گروه وسیعی را در بر می گیرد.
از جمله کم خوری، انتخاب غذاهای خاص برای خوردن، پرخوری، مشکلات جویدن و بلعیدن، عادت های عجیب در خوردن، و … .
برخی از مسائل مذکور می توانند جداً سلامت جسمی فرد را به خطر بیندازند.
8. بیماری های زنان، آمنوره یا فقدان دوران قاعدگی: به وقفه یا عدم جریان عادت ماهیانه زنان به غیر از دوران حاملگی و یا یائسگی اطلاق می شود.
درد شدید موقع پریود است (البته یک سری از دردها علل عضوی دارند که در اینجا مد نظر نیستند)
این حالت بیشتر در دخترانی دیده می شود که به نوعی به زن بودن خود معترض هستند،
روحیه پرخاشگری داشته و از موقعیت خود ناراضی هستند و یا در شرایطی به سر می برند که یک استرس دائمی و یکنواخت به آنها وارد می شود.
9. بیماری های پوستی: از انواع این بیماری ها می توان کهیر و اگزما، آکنه، قرمزی پوست صورت،
لیتوگویا که پوست سفید یا شیری رنگ می شود، پلادیا الکسی که موی صورت (در مردان) ابرو و یا موی سر به اندازه یک دایره کوچک می ریزد.
این افراد معمولاً از اعتماد به نفس کمتری برخوردارند و از موقعیت اجتماعی خود اطمینان کافی ندارند.
10. میگرن ـ سردردهای مزمن یا سردردهای تنشی: معمولاً در افرادی دیده می شود که کمال طلب بوده،
وظیفه شناس و مهربان هستند اما سرکوب حالت های خصمانه و خشم فروخورده باعث بروز این گونه سردردها می شود.
11. بیماری های قلبی و عروقی: این دردها معمولاً یک یا دو دقیقه طول می کشد و در سمت چپ بدن به دست و گردن می زند.
این افراد معمولاً به علت فشاری که به دستگاه عصبی خود وارد می کنند
و دائم در حالت تلاش و کوشش هستند بدون آنکه به خود استراحت بدهند به این درد مبتلا می شوند.
این افراد سختکوش، جاه طلب، عجول و رقابت طلب هستند و بیشتر از افراد دیگر در معرض سکته های قلبی قرار دارند.
بسیاری از مطالعات انجام شده وجود رابطه نسبتاً قوی بین فشارهای زندگی و مشکلات روانی را نشان می دهند
بنابراین افرادی که دچار بیماری های روان تنی می شوند، فشارهای روانی مهم تر و معنادارتری را نسبت به افراد سالم و بهنجار تجربه کرده اند.
1. واکنش صحیح فرد در مقابله با استرس ها مثل:
روبه رو شدن با مشکلات و برخورد منطقی با آن،
احساس مسئولیت در مورد تصمیماتی که می گیرد، روش های کاهش استرس را بیاموزد، برای استراحت و فعالیت های خوشایند وقت بگذارد.
2ـ تغییر عوامل بیرونی و یا محیط زندگی:
بهبود وضعیت اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و نیز ارتقای کیفی روابط حاکم بر افراد یک جامعه
با همدیگر و تناسب هماهنگی مابین مردم و سنت های حاکم بر جامعه می تواند در توسعه ی سلامت زندگی و روانی افراد اثربخش باشد
درمان دردهای روان تنی یا درد سایکوسوماتیک
بهترین راه ممکن برای درمان درد روان تنی بعد از تشخیص ، مراجعه به متخصص سلامت روان است.
اغلب بسیاری از بیماران آمادگی پذیرش این که دردی که تجربه می کنند فیزیکی نیست و علت اصلی ایجاد آن روانی است را ندارند.
بیمار ممکن است خیلی راحت از ملاقات روان پزشک یا روان شناس، شانه خالی کند.
بنابراین رابطه خوب پزشک و بیمار در این زمینه برای دنبال کردن و ادامه ی درمان، ضروری است.
درمان از طریق صحبت با بیماران یا talk therapy ، اغلب به بیمار در توصیف وضع موجود و پریشانی ای که باعث ایجاد آن شده
و اثرات منفی ای که بر زندگی اش گذاشته و … کمک می کند،
مشاور با تایید نشانه ها و همدردی با بیمار رابطه اش را با او گسترش داده و به این صورت اثربخشی درمان شروع می شود.
این شکل از روان درمانی روی افکار منفی و تحریف افکار تمرکز دارد.
بلوک کردن افکار، باورهای غیر واقعی ، رفتارهایی که چرخه تفکر و احساس را تقویت می کند.
این روش به بیمار کمک می کند متوجه شود که چگونه یک فکر منفی می تواند منجر به یک علامت فیزیکی شود و چطور باید این علایم را شکست دهد.
در ابتدا می توان دوز خفیف مسکن برای مدیریت درد روان تنی تجویز نمود.
با این حال مسکن اغلب عوارض جانبی طولانی مدت دارد و بیماری ممکن است برای کاهش درد از آن سوء استفاده کرده و وضعیتش را بدتر کند.
داروهای ضد افسردگی می تواند برای آرامش بیمار توصیه شود.
ضد دردهای استفاده شده در داروهای افسردگی اغلب به تسکین درد روان تنی کمک می کند
و در نتیجه اجازه می دهد که بیمار بهتر به خواب رفته که به نوبه ی خود منجر به کاهش اضطراب در او می شود.
متخصص سلامت روان ممکن است به بیمار در مورد خانواده درمانی توصیه کند تا حمایت روانی لازم به بیمار ارائه شود.
تمرکز به طور عمده در فرایند ارتباطات باقی می ماند، ترویج محیط حمایتی در خانواده و فعال شدن ارائه پاسخ های مناسب به بیمار.
گروه درمانی عمدتا با حذف سوال ” چرا فقط من ” به اختلال پاسخ می دهد و باعث درک بهتر مشکلات و انواع مختلف آن که توسط دیگران تجربه شده ضمن این که سبب ارتقای سطح ارتباطات و اجتماعی شدن می شود.
ورزش منظم می تواند سبب از بین رفتن درد سایکوسوماتیک و همچنین جلوگیری از تشدید آن شود.
– تکنیک آرام سازی Relaxation Technique برای کمک به غلبه بر درد روان تنی:
تکنیک های تمدد اعصاب مختلف عبارتند از: هدایت تصور، تکنیک آرام سازی پیشرونده عضلانی و غیره.
به تسکین استرس روانی و جسمی و آرام شدن ذهن و بدن کمک می کند.
روش آرام سازی پیش رونده عضلانی میتواند برای افراد مبتلا به درد بدن بسیار مفید باشد
چون روی عضلات منقبض شده که در اثر تنش ماهیچه ای ایجاد شده اند تمرکز داشته و سبب رها سازی عضلانی و در نتیجه کاهش درد می شود.
– هیپنوتیزم Hypnosis برای درمان اختلالات سوماتوفرم:
پیش از آنکه پیرامون درمان سایکوسوماتیک با هیپنوتزم بدانیم بهتر است از عقاید فروید درباره ی ضمیر ناخودآگاه بیشتر بدانیم
همان طور که در تئوری سایکودینامیک (دیدگاه روان پویشی) گفته شد،
بخش ناخودآگاه یا ذهن خودآگاه در ذات انسان همیشه غریزی هستند، که در جامعه قابل قبول نیست،
بنابراین خود را به نشانه های جسمانی تبدیل کرده و استرس ایجاد شده را آزاد می کند
به طوری که فرد از تمایلاتش آگاه نشده و ذهن خودآگاه در آرامش باقی می ماند.
به عنوان مثال، احساس گناه ناشی از میل ناخودآگاه است که به شکل درد منتشر می شود در حالی که آرزوها باعث ایجاد پریشانی در فرد نمی شوند.
دیدگاه روانپویشی: بر این اندیشه استوار است که افکار و هیجانها علل مهم رفتار هستند.
رویکرد روانپویشی به رفتار به درجات مختلف بر این فرض استوارند
که رفتار قابل مشاهده (پاسخهای آشکار) تابعی از فرایندهای روانی داخلی (رویدادهای پنهان) است.
رویدادهای درونی و منابع تحریک محیطی که از سوی نظریهپردازان روانپویشی مطرح شده با هم متفاوتند،
اما همه ی آنها در این باره توافق دارند که شخصیت را ترکیبی از وقایع داخلی و خارجی شکل میدهد
که از نظر آنها وقایع درونی در این زمینه نقش عمدهتری دارند.
زیگموند فروید بنیانگذار این دیدگاه معتقد بود که در نهایت روزی فرا خواهد رسید که بتوان تمام رفتارها را برحسب تغییرات بدنی تبیین کرد،
اما از آنجایی که در دوران وی درباره ی روابط بین بدن و شخصیت ، آگاهی اندکی وجود داشت وی چندان بر عوامل زیستشناختی تأکید نکرد.
فروید تحت تاثیر چارلز داروین در مورد اهمیت هیجانها قرار داشت و توجه خود را به تاثیر هیجانها بر افکار معطوف کرد.
او معتقد بود که برای درک و فهم رفتار لازم است افکار پیشایند و مرتبط با آن تجزیه و تحلیل شود
و برای درک آن افکار باید عمیقترین هیجانها و احساسات شخص مورد بررسی و کنکاش قرار گیرند.
هیپنوتیزم یک علم روانشناسی مطرح در دنیا است که با تلقین و تمرکز ذهن بر روی موضوعی خاص برای درمان بیماری های روانشناختی استفاده می شود.
هیپنوتیزم شاخه ای از علم روانشناسی است که فرد با استفاده از تلقین در حالت خاصی از هوشیاری قرار می گیرد
و ذهن بر روی موضوعی خاص متمرکز می شود.
امواج مغزی در هیپنوتیزم دچار تغییر می شوند و علاوه بر کاهش آگاهی محیطی، تلقین پذیری فرد درباره موضوعات قابل توافق افزایش می یابد.
افرادی که هنگام فکر کردن به موضوعی به شدت روی موضوع متمرکز می شوند توانایی هیپنوتیزم پذیری مناسبی دارند؛
ذهن این افراد وقتی در حالت هیپنوتیزم قرار می گیرد برای پذیرش پیشنهادات و تلقینات درمان گر آمادگی دارد و هیپنوتیزم بر آنها اثر بخش تر است.
هیپنوتیزم چیست؟
هیپنوتیزم حالتی از جذب درونی و توجه متمرکز است
و همانطور که اشعه های آفتاب با استفاده از ذره بین متمرکز و قدرت آنها بیشتر می شود
متعاقباً ذهن و حواس ما نیز جمع و متمرکز می شود و می توانیم استعداد و قدرت ذهن خود را بیشتر بکار گیریم
و برخی احساسات مانند احساس درد یا اضطراب را از بین ببریم.
هیپنوتیزم علم است عمل جادوگری نیست.
هنگام هیپنوتیزم، شخص تحت کنترل قرار ندارد و تمام فرآیندهای هیپنوتیزم شدن ها در واقع “خود هیپنوتیزم” هستند
و چیزی نیست که بر شما تحمیل شود بلکه حالتی است که خود فرد بوجود می آورد و درمانگر تنها به عنوان یک تسهیل کننده عمل می کند.
باور نادرست دیگر این است که فرد هوشیاری خود را از دست می دهد و فراموشی به فرد دست می دهد
درحالیکه موارد بسیار کمی وجود دارد که به سوژه ای، تلقین فراموشی شود و در آن موارد هم فقط ۲۰ درصد افراد فراموشی را تجربه می کنند.
جالب است بدانید؛ هیپنوتیزم عارضه ی جانبی خاصی برای افراد ندارد،
و مطالعات نشان داده است که هیپنوتیزم اثربخشی قابل توجهی در درمان اختلالات اضطراب،
وسواس، فوبیا و استرس پس از حادثه دردهای سایکوسوماتیک،
انواع فوبیاها ، بی حسی حین جراحی، درمان اختلالات جنسی، شب ادراری کودکان، بهبود عملکرد تحصیلی و ورزشی و افزایش اعتماد به نفس دارد.
تشخیص بیماری های روانشناختی با هیپنوتیزم
هیپنوتیزم بر ۲ نوع درمانی و هیپنوآنالیز است.
در هیپنوآنالیز به گذشته فرد برمی گردیم و منشا هیپنوتیزم را پیدا می کنیم؛
اگر مواردی باعث آزار فرد شده کشف و درمان می شوند.
هیپنوتیزم کار ، عارضه یابی را انجام می دهد و هیپنوتیزم یک ابزار درمانی است و فقط می بایست توسط درمانگران آموزش دیده و مورد تایید انجام شود.
میزان هیپنوتیزم پذیری همه افراد به یک سطح نیست؛
انتخاب درست بیماران و انجام تست های هیپنوتیزم پذیری قبل از شروع درمان همچنین توجه به اختلال بیمار،
شرح حال و سوابق قبلی او از مواردی است که باید حتماً در انتخاب درست بیماران مورد توجه قرار گیرد.
از فواید هیپنوتیزم اینست که با انجام هیپنوتیزم می توان عملکرد افراد در رشته های مختلف را بالا برد.
و موجب رشد فرد در زمینه های مختلف ورزشی و تحصیلی شد ضمن اینکه می تواند در افزایش اعتماد به نفس افراد نیز موثر واقع شود.
هیپنوتیزم، تسخیر ذهن برای درمان بیماری های روانشناختی است.
5 اصل شکست ناپذیر موفقیت در کار قانون جهت افراد موفق در هر زمینهای از… ادامه مطلب
معرفی فرکانس های مغزی و بکارگیری آن در فایلهای هیپنوتیزم در کنار فرکانسهای مغزی متد… ادامه مطلب
جنبه های مختلف کاربرد یوگا ● یوگا و اماس همان گونه که در استفاده از… ادامه مطلب
تلقینات هیپنوتیزمی مستقیم و غیر مستقیم تلقینات هیپنوتیزمی مستقیم و غیر مستقیم دو نوع اصلی… ادامه مطلب
روانشناسی رنگ های هاله نورانی- شخصیت های ارغوانی ● ذهن/ بدن ارغوانی ها ترجیح… ادامه مطلب
تعریف هیپنوتیزم اولین تعریف هیپنوتیزم توسط جیمزبرید جراح اسکاتلندی ارائه شد.که هیپنوتیزم یا هیپنوز را… ادامه مطلب